هۆزان ئیسماعیل
بەیانیان دەمێ دوای خەوێكی قووڵ بەخەبەر دێیت و پاش ساتێك قاوەیەك دەخۆیتەوە، ئارامیەكی تەواو باڵ بەسەر باری دەروونی و مێشكتدا دەكێشێت. وەختێ لەنێو كاردایت و سەرت قاڵە و فشارێكی زۆر لەسەر مێشكت دروست بووە بە رادەیەك كە ناتوانی ئارام بیر بكەیتەوە، لەسەر كورسییەكەت ساتەوەختێك پاڵ دەدەیتەوە و قاوەیەك دەخۆیتەوە، ئەودەم دەزانیت خواردنەوەی ئەو قاوەیە چەند پێویست بوو بۆ ئارامبوونەوەت. ئێوارانێك كاتێ لە كار گەڕاویتەوە و نیوەڕۆخەوێكت شكاندووە، لە خەو رادەبی و دەموچاوت دەشۆیت و كووپێك قاوە دەخۆیتەوە، ئێدی دوای ئەو قاوەیە ژیانێكی نوێ لەو ئێوارەیەدا دەست پێدەكات
شەوان بەدیار درامایەكەوە، یاخود بەدیار خوێندنەوەی كتێبێكەوە قاوەیەكی گەرم دەخۆیتەوە، چێژێكی زیاتر لەو بابەتە دەبینیت كە سەیری دەكەیت یان دەیخوێنیتەوە، شەوێكی بەهارانەی زوو لە دەشت و دەریت و ئاگرێكت كردووەتەوە و بەتانیەك یان شاڵیكت بە شانتدا داوە و بەو ئاگرە قاوەیەك بۆ خۆت چێ دەكەیت و بەبەر كزەبای شەوەوە دەیخۆیتەوە، ئنجا دەزانیت تامی قاوە چییە و چۆنە
گەلێ جار تووشی سەرئێشەیەكی قورس بوویت، بە یەك كووپ قاوە ئەو سەرئێشەیەت نامێنێت. رۆژێك هاوڕێیەكت كێشەیەكی هەیە و داوات لێ دەكات، كۆمەكی كۆمەڵایەتی و دەروونیی بكەیت و بەتەنیا لە شوێنێك كیشەكەی خۆیت بۆ باس بكات، ئەودەم لە قاوەخانەیەك ژوانی لەگەڵ دادەنێیت و پێكەوە رووبەڕوو بەدەم خواردنەوەی قاوەیەكەوە بەوردی بەوپەڕی دڵسۆزیی هاوڕێیانەوە گوێ لە خەمەكانی هاوڕێكەت دەگریت و بەدوای چارەسەرێكی گونجاودا دەگەڕێی
قاوە خواردنەوە تەنانەت خەریكە دەبێتە بەشێك لە كولتووری كۆمەڵگە جیاوازەكانی دونیا، جاران لەم كوردستانەی خۆمان، قاوە خواردنەوە نەریت نەبوو، قاوە وەك خواردنەوەیەكی ئاسایی تەماشا دەكرا، واتە بوون و نەبوونی قاوە لە ماڵێكدا وەكوو یەك وابوو، بەڵام ئێستا دۆخەكە گۆڕاوە، ئێستا زۆرینەی خەڵك قاوە دەخۆنەوە، بە سەدان دوكانی فرۆشتنی قاوەی وشك و جیهانی لە شارەكانی كوردستاندا هەن، تەنانەت كەم شەقام و بازاڕی شار و شارۆچكەكانی كوردستان هەن، قاوەخانەیان لێ نەبێ، ئەمەی دەیڵێم نزیكەی بۆ هەموو وڵاتان و شارەكانی دونیا راستن، جا بیهێننە پێش چاوتان، ئەگەر قاوە نەمێنێت، چی روو دەدات؟
بۆ وەڵامی ئەو پرسیارە، ماڵپەڕی هەواڵەكانی دارایی و بزنسی ئەمریكی، توێژینەوەیەكی ئەنجام داوە، ئەو تویژینەوەیە سەلماندوویەتی كە لە دوای نەوتی خاو، قاوە دووەمین كاڵایە كە لەسەر ئاستی جیهان بازرگانیی پێوە دەكرێت، ئەمە لە حاڵێكدا كە قاوە حەوت سەدە بەر لەئێستا دۆزراوەتەوە
بەپێی ئەو تویژینەوەیە، هەموو مرۆڤایەتی لە ساڵێكدا ٤٠٠ ملیار كووپ قاوە دەخۆنەوە، بۆ نموونە هەر فەرمانبەرێكی ئاسایی ئەمریكی كە رۆژانە لە ئۆفیسی خۆیدا كار دەكات، ساڵانە یەك هەزار كووپ قاوە دەخواتەوە
قاوە وێڕای ئەوەی كە ئاستی بەرهەمهێنانی مرۆڤ زیاد دەكات، سوودێكی یەكجار گەورە و زۆری ئابوورییشی هەیە، واتە كاركردن لە قاوەدا قازانجێكی زۆری هەیە. هەمان توێژینەوە روونی دەكاتەوە كە قەبارەی بازرگانیی قاوە لەسەر ئاستی هەموو جیهان بە ١٠٠ ملیار دۆلار دێتە قەبڵاندن، ئەگەر بۆ نموونە لە جیهاندا قاوە نەمێنێت ١٢٠ ملیۆن كەس كاری خۆیان لەدەست دەدەن، چونكە كارەكانیان پێوەندە بە قاوەوە، هەر لە حاڵەتی نەمانی قاوەدا، ئابووریی زیاتر لە ٧٠ دەوڵەت لە جیهاندا زیانی گەورەی پێدەكەوێت، چونكە ئەو وڵاتانە لە بواری بەرهەمهێنانی قاوەدا كار دەكەن، دیارترین ئەو وڵاتانەش بەرازیلە كە سێیەكی بەرهەمی هەموو قاوەی جیهان لەو وڵاتە بەرهەم دەهێنرێت، داهاتی فرۆشتنی قاوە بۆ بەرازیل ساڵانە ٤.٥ی ملیار دۆلارە. هەروەها وڵاتێكی وەكوو بۆرۆندی كە نیوەی تەواوی هەناردەی بریتییە لە بەرهەمی قاوە، ئەو جۆرە وڵاتانەش زیانێكی یەكجار زۆریان پێ دەكەوێت لەڕووی ئابوورییەوە
بۆیە ئەگەر پێت وابێ، شیمانە یان ئەگەری نەمانی قاوە بەیەكجاری لە جیهاندا، ئەگەرێكی دوور و خەیاڵی بێت، ئەوە بەهەڵەدا چوویت، چونكە ئەو دیاردە ژینگەییە مەترسیدارەی كە بە عەرەبی پێی دەڵێن (الاحتباس الحراري) واتە زیادبوونی پلەی گەرمیی سەر رووی زەوی و زیادبوونی گازی دووەم ئۆكسیدی كاربۆن و گازی میتان لە هەوادا، ئەو دیاردەیە ساڵ بەساڵ كاریگەریی زۆر خراپی هەیە لەسەر بڕی بەرهەمی قاوە و بەردەوام بێستانەكانی قاوە لەناو دەبات
….كەواتە ژیان بێ قاوە، زیانی گەورەی بەدوادا دێ بۆ مرۆڤایەتی
